Το Ελληνικό Ελαιόλαδο συνώνυμο του Επώνυμου Τυποποιημένου Ελαιολάδου ως ισχυρό brand μέσα από τη σύχρονη τεχνολογία

Γιώργος Ζακυνθινός, Καθηγητής Τεχνολογίας Ασφάλειας και Ανάπτυξης Λειτουργικών Τροφίμων και  Υγειο-προστατευτικών Προϊόντων στη Δημόσια Υγεία, Τμήμα Δημόσιας και Κοινοτικής Υγείας, Σχολή Δημόσιας Υγείας, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής και Β’ Αντιπρόεδρος “ΦΙΛΑΙΟΣ”

Καθώς η ανάγκη ενημέρωσης και προστασίας του σύγχρονου καταναλωτή από νοθευμένα τρόφιμα ολοένα και αυξάνει, γίνεται όλο και πιο σημαντική η εισαγωγή νέων καινοτόμων μεθόδων ιχνηλάτησης και πιστοποίησης της γνησιότητας των αγροτικών προϊόντων. Η ταυτοποίηση του ελληνικού ελαιολάδου, ανάλογα με την ποικιλία και την περιοχή προέλευσης κρίνεται ως ιδιαίτερης σημασίας. Είναι απόλυτα επιβεβλημένο να καθιερώσουμε και να καταστίσουμε το ελληνικό ελαιόλαδο συνώνυμο του επώνυμου τυποποιημένου ελαιολάδου ως ισχυρό brand, βγάζοντας τη «ρετσινιά» ότι το ελληνικό ελαιόλαδο είναι μια «καλή πρώτη ύλη μόνο μέσα στα βυτία που κατευθύνονται προς Ιταλία». Επιπλέον, επιβάλλεται να επιτύχουμε επώνυμη παρουσία του προϊόντος στη διεθνή αγορά, ώστε να εξασφαλισθεί μία μόνιμη ζήτηση και μια σχέση εμπιστοσύνης με τους ξένους εισαγωγείς και καταναλωτές.

Η ταυτοποίηση της Προέλευσης

Οι ευρωπαϊκοί κανονισμοί, όπως για παράδειγμα η υποχρεωτική αναγραφή της προέλευσης του ελαιολάδου ανά περιοχές Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) ή Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ), έχουν συμβάλλει σημαντικά στην πιστοποίηση της ποιότητας και της καταγωγής του ελαιολάδου. Χρειάζεται όμως αρκετή δουλειά ακόμα για την ανάπτυξη, αξιοποίηση και περαιτέρω προβολή των ΠΟΠ και ΠΓΕ. Επίσης, παρά την ανάγκη για δημιουργία Εθνικής Ταυτότητας για το ελληνικό ελαιόλαδο, δεν υπάρχει μια επιστημονική και συστημική ταξινόμηση που να το ταυτοποιεί ανά περιοχή προέλευσης και ανά ποικιλία. Στην κατεύθυνση αυτή, θα μπορούσαν να εφαρμοστούν προγράμματα με συστημικές μεθοδολογίες, βασισμένες σε γενετικά, μοριακά και μεταβολομικά χαρακτηριστικά, που να αναγνωρίζουν και να ταυτοποιούν το ελληνικό ελαιόλαδο ανάλογα με την χρησιμοποιούμενη ποικιλία, την περιοχή παραγωγής, τις συνθήκες  και τον τρόπο καλλιέργειας.

Στο Εργαστήριό μας «Τεχνολογίας Ασφάλειας και Ανάπτυξης Λειτουργικών Τροφίμων και  Υγειο-προστατευτικών Προϊόντων στη Δημόσια Υγεία», στο ΠΑΔΑ, εργαζόμαστε σε μια ερευνητική πρόταση, η οποία θα μπορούσε να στηρίξει το Ελληνικό ελαιόλαδο δημιουργώντας μια πλατφόρμα αναγνώρισης και χαρτογράφισής του. Η πρόταση περιλαμβάνει εισαγωγή νέων μεθόδων ανάλυσης, βασισμένων σε γενετικές, πρωτεϊνικές και μεταβολομικές προσεγγίσεις, και έτσι η δημιουργία ενός «μοριακού αποτυπώματος» (molecular fingerprint) για κάθε ελαιόλαδο, το οποίο θα το διαφοροποιεί από τα υπόλοιπα σύμφωνα με τα επιμέρους χαρακτηριστικά του. Η πρόταση μπορεί να συμβάλει αφενός στην εξασφάλιση της ποιότητας του ελαιολάδου, που αποτελεί αναπόσπαστο συστατικό της μεσογειακής διατροφής και βασικό αγροτικό προϊόν της χώρας, και αφετέρου στην καλύτερη πληροφόρηση του καταναλωτή, στηρίζοντας έτσι το προϊόν και ενισχύοντας την εξωστρέφειά του. Αυτό όμως λαμβάνει μεγαλύτερη αξία και δυναμική όταν το προϊόν προορίζεται στην αγορά και τοποθετείται ως υγειο-προστατευτικό .

Η «μεταβολομική» μια τεχνολογία που αποτυπώνει την αυθεντικότητα

Επίκεντρο της πληροφόρησης που δημιουργεί στοιχεία αυθεντικότητας και ιχνηλασιμότητας είναι η εφαρμογή της μεταβολομικής. Η μεταβολομική (metabolomics), η συστηματική δηλαδή μελέτη με μεθόδους υψηλής απόδοσης της ταυτότητας και της συγκέντρωσης των μεταβολιτών σε ένα βιολογικό δείγμα, επιτρέπει την ολιστική μελέτη της χημικής σύστασης, σε αντιδιαστολή με παλαιότερες μεθόδους, οι οποίες επέτρεπαν τη στοχευόμενη ταυτοποίηση και προσδιορισμό μικρών ομάδων χημικά συγγενών μεταβολιτών.

Γι αυτό το λόγο η μεταβολομική παρουσιάζει ιδιαίτερη χρησιμότητα σε πολλούς τομείς της τεχνολογίας τροφίμων, καθώς μπορεί να ανιχνεύσει ένα μεγάλο φάσμα ενδογενών και εξωγενών χημικών ουσιών, συμπεριλαμβανομένων και χημικών καταλοίπων, που συντέθηκαν ή χορηγήθηκαν κάποια χρονική στιγμή σε έναν οργανισμό. Η μεταβολική ανάλυση των δειγμάτων ελαιολάδου θα πραγματοποιείται ανεξάρτητα χρησιμοποιώντας τεχνικές υψηλής ανάλυσης και απόδοσης (high-throughput) όπως η αέριος χρωματογραφία σε συνδυασμό με εξειδικευμένες συστοιχίες ανιχνευτών.

Πληροφόρηση και αυθεντικοποίηση σε μια έξυπνη κάρτα (smart card),

Συγκεντρώνοντας ποσοτικές και ποιοτικές πληροφορίες θα μπορούσαν να  αποθηκευτούν σε μια έξυπνη κάρτα (smart card), η οποία θα συνοδεύει κάθε παρτίδα ελαιολάδου. Έτσι θα παρέχεται μια επιπλέον πληροφόρηση για το προϊόν, που θα ενσωματώνει όλες τις σημαντικές πληροφορίες. Η πληροφόρηση αυτή θα παρέχεται σε δύο επίπεδα:

Στον έμπορο ή στον εισαγωγέα θα παρέχονται εξειδικευμένες πληροφορίες ως προς το μοριακό προφίλ του ελαιολάδου.

Στον καταναλωτή θα παρέχονται οι βασικές πληροφορίες που έχουν να κάνουν με το ελαιόλαδο, σε μορφή ετικέτας που θα είναι ορατή και ευανάγνωστη πάνω στο μπουκάλι.

Με τον τρόπο αυτό το ελαιόλαδο που θα φτάνει στον έμπορο και στον καταναλωτή θα είναι ένα πλήρως πιστοποιημένο προϊόν που θα ακολουθεί υψηλά πρότυπα ποιότητας, και άρα θα είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικό και ως βασικό εξαγώγιμο προϊόν της χώρας.

Τα οφέλη

Τα οφέλη από αυτή την προσέγγιση της ανάπτυξης και εφαρμογής της μεθοδολογίας και συνολικά της πρότασης είναι πολλά, τόσο για τον καταναλωτή όσο και για τον παραγωγό και τις εταιρείες τυποποίησης και εμπορίας. Αρχικά, θα εντοπίζονται άμεσα εξωγενείς χημικές ουσίες οι οποίες θα περιέχονται σε κάποια παρτίδα ελαιόλαδο ως αποτέλεσμα της καλλιεργητικής τεχνικής του, καθώς το μοριακό προφίλ θα είναι αλλοιωμένο. Επιπλέον, θα προστατεύεται το ελληνικό ελαιόλαδο από προσμίξεις και νοθείες με άλλα, χαμηλότερης ποιότητας έλαια, καθώς θα μπορεί να ελέγχεται η γνησιότητά του, με βάση το πόσο ταιριάζει ή όχι στο πρότυπο της κατηγορίας στην οποία ανήκει. Έτσι θα εξακριβώνεται η ακρίβεια των στοιχείων που εισάγονται κατά την τυποποίηση του ελαιολάδου. Η μεθοδολογία αυτή θα μπορεί μελλοντικά να λειτουργήσει ως ένα εξελιγμένο διαγνωστικό τεστ, που θα είναι ευρέως διαθέσιμο σε εταιρείες, οργανισμούς και ενώσεις καταναλωτών.

Η ταυτοποίηση και η εξωστρέφεια του προϊόντος είναι δύο σημαντικά χαρτιά που πρέπει να παίξει η χώρα μας, αλλά και η όποια περιοχή που έχει ΠΟΠ η οποία βέβαια πρέπει και να προφυλαχτεί τόσο θεσμικά όσο και μέσα από την δημιουργία υποδομής και εφαρμογής τεχνολογιών όπως η παρούσα.