2022: Χρονιά με ρεκόρ, ευκαιρίες και προβληματισμούς

Πλούσιος είναι ο απολογισμός του 2022 για τον ελαιοκομικό τομέα, με γεγονότα που δημιουργήθηκαν, ή επηρεάστηκαν, από τη διεθνή πολιτική σκηνή, από εξελίξεις του παγκόσμιου οικονομικού γίγνεσθαι και από παρεμβάσεις της Πολιτείας. 

Συνοπτικά, στο κλείσιμο της, η περασμένη χρονιά κατέγραψε:

• μια πολύ μεγάλη παραγωγή στη χώρα μας, της τάξεως των 350.000 τόνων,(αύξηση 50 % σε σχέση με την προηγούμενη ελαιοκομική περίοδο)  σε αντίθεση με την παραγωγή της Ισπανίας (περίπου στους 750.000 τον. – μόλις το 40% της προηγούμενης εσοδείας) και της Ιταλίας (320.000 τον – μείωση 30% της αντίστοιχης περσινής εσοδείας).
• αυξημένη ζήτηση για το ελληνικό ελαιόλαδο, η οποία απέφερε μια τιμή που ξεπέρασε τα 5 ευρώ, από τις υψηλότερες ιστορικά τιμές που έχει απολαύσει ο ελαιοπαραγωγός 
• προβληματισμό για την εξέλιξη της κατανάλωσης, δεδομένου ότι η υψηλή τιμή παραγωγού, σε συνδυασμό με τα αυξημένα κόστη στην ενέργεια, τα υλικά συσκευασίας κ.λπ., οδηγεί σε αυξήσεις την τιμή του τελικού προϊόντος προς τον καταναλωτή, οι οποίες με τη σειρά τους αναμένεται να προκαλέσουν πτώση της κατανάλωσης
• προσδοκίες για αύξηση στη ζήτηση του ελληνικού επώνυμου τυποποιημένου ελαιολάδου σε χώρες του εξωτερικού, δεδομένου ότι η ζήτηση δεν μπορεί να καλυφθεί από την μειωμένη παραγωγή της Ισπανίας
• ανησυχία για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, η οποία επηρεάζει αρνητικά την ελαιοπαραγωγή, λόγω της παρατεταμένης καλοκαιρίας (χωρίς κρύα και τις απαραίτητες βροχοπτώσεις) 

Πιο αναλυτικά τα γεγονότα που επηρέασαν, άμεσα ή έμμεσα, τον ελαιοκομικό τομέα το 2022, είναι:

Έλλειψη ηλιελαίου και λοιπών φυτικών ελαίων, με αναταραχή και αυξήσεις στην αγορά του ελαιολάδου

Ο πόλεμος στην Ουκρανία προκάλεσε μια πρωτοφανή ιστορική έλλειψη λιπών και σπορελαίων στην αγορά, στο τέλος του Φεβρουαρίου 2022, με αποτέλεσμα οι τιμές τους (και αυτές του εξευγενισμένου ελαιολάδου στο οποίο στράφηκε η εστίαση) να αυξηθούν σε επίπεδο αντίστοιχο των τιμών των ελαιολάδων, με  επιπτώσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη.

Οι τιμές του ηλιελαίου επηρεάσθηκαν δεδομένου ότι δυο κύριες χώρες παραγωγής ηλίανθου έκλεισαν τα σύνορα τους, ενώ το φοινικέλαιο τριπλασίασε την τιμή του λόγω πολιτικών αποφάσεων της Ινδονησίας.

Αποκλεισμός εξαγωγών ελαιολάδων και λοιπών αγροδιατροφικών προϊόντων προς Ρωσία. 

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία προκάλεσε αποσταθεροποίηση στις αγορές, η οποία επηρέασε την οικονομία, την αγροτική παραγωγή, την προσφορά τροφίμων στην Ευρώπη και φυσικά τις ευρωπαϊκές εξαγωγές προς την Ρωσία (6ος προορισμός ενωσιακών εξαγωγών αγροδιατροφικών προϊόντων) και προς την Ουκρανία. Όπως είναι προφανές, το ελαιόλαδο και οι επιτραπέζιες ελιές επηρεάσθηκαν από την όλη αυτή κατάσταση,  με μειώσεις σε επίπεδα κάτω του 50% του όγκου.

Διεύρυνση των προοπτικών για την κατανάλωση ελαιολάδου στην Κίνα

Συνεχίστηκε και το 2022 η αυξητική τάση της τελευταίας 5ετίας στις εισαγωγές ελαιολάδου στην Κίνα. Οι εισαγωγές το 2021 άγγιξαν τους 52.196 τόνους (από 36.636 τόνους το 2015). Σύμφωνα με τις προβλέψεις των ειδικών, η Κίνα θα εισάγει το 2030 περίπου 180.000 τόνους ελαιόλαδο, δηλαδή το μισό των αντίστοιχων εισαγωγών των ΗΠΑ.

Οι εξαγωγικές επιχειρήσεις αντιμετώπισαν, ωστόσο, το 2022 καθυστερήσεις στις εξαγωγές τους δεδομένου ότι από 1/1/2022, η κυβέρνηση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας καθιέρωσε νέα διαδικασία καταχώρησης των εξαγωγικών επιχειρήσεων ελαιολάδου, σε ειδικό μητρώο, την οποία θα έπρεπε να έχουν ολοκληρώσει οι εξαγωγείς για να ολοκληρωθεί η διαδικασία εισαγωγής.

Αύξηση κόστους εισροών

Με την κρίση να αγγίζει όλα τα επίπεδα της οικονομικής ζωής και τα κόστη ενέργειας να έχουν επηρεάσει τις πρώτες ύλες, τις μεταφορές, τα υλικά συσκευασίας, τις αμοιβές εργατικών και λοιπών υπηρεσιών, όλα τα κόστη εισροών, και ειδικότερα στην παραγωγή, αυξήθηκαν, με συνέπεια η αναμενόμενη αύξηση της τιμής του τελικού προϊόντος να οδηγεί σε μείωση της ζήτησης.

Έλλειψη εργατικών χεριών 

Οι αλλοδαποί εργάτες οι οποίοι κάλυπταν τις εποχικές ανάγκες σε όλες σχεδόν τις αγροτικές εργασίες, επέλεξαν, την προηγούμενη χρονιά, εργασία σε άλλες χώρες της  Ε.Ε όπου πέτυχαν υψηλότερες αμοιβές και δεν αντιμετώπισαν γραφειοκρατικά εμπόδια.

Νέα όρια σε MOAH των ελαιολάδων και πυρηνελαίων

Από  την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (21/4/2022),  προτάθηκαν νέα μειωμένα όρια των Αρωματικών Υδρογονανθράκων παραφινέλαιων (MOAH) στα ελαιόλαδα και πυρηνέλαια. Η κατάσταση χαρακτηρίζεται από τον κλάδο ως εξαιρετικά σοβαρή, τόσο επιστημονικά όσο και νομικά.

Υπάρχει ανάγκη άμεσης ενημέρωσης των ελαιοπαραγωγών για την τήρηση των ορθών καλλιεργητικών πρακτικών, ιδίως κατά την συλλογή του ελαιοκάρπου με βενζινοκίνητα ελαιοραβδιστικά, τα οποία χρησιμοποιούν ακατάλληλα λιπαντικά.

Επικαιροποίηση προτύπων εμπορίας

Δημοσιεύθηκαν στις 4/11/2022 με έναρξη ισχύος τους από 24/11/2022 δυο ενωσιακοί κανονισμοί (2022/2104 & 2022/2105) για τις προδιαγραφές εμπορίας του ελαιολάδου, την κατάργηση του Καν,2568/91 και του 29/2012 καθώς και για τους ελέγχους συμμόρφωσης των προδιαγραφών εμπορίας και των μεθόδων ανάλυσης των χαρακτηριστικών του ελαιολάδου.

Nutriscore

Το προτεινόμενο σύστημα αδικεί βασικά αγνά και παραδοσιακά αγροτικά προϊόντα, όπως το ελαιόλαδο, το μέλι κ.λπ.

Απαιτείται μια νέα επιστημονική προσέγγιση για την διαμόρφωση ενός συστήματος εμπρόσθιας επισήμανσης που να επιτρέπει την προώθηση υγιεινών και βιώσιμων προτύπων διατροφής, με σεβασμό στην ελευθερία επιλογής τους από τους καταναλωτές και με εγγυήσεις για την διατήρηση των τοπικών ή εθνικών πολιτισμικών παραδόσεων στην μεσογειακή διατροφή και στις διαιτητικές συνήθειες των ευρωπαίων καταναλωτών.

ΚΥΑ επισκέψιμων ελαιουργείων

Το Υπουργείο Τουρισμού επεξεργάσθηκε και έθεσε τον Σεπτέμβριο 2022, σε δημόσια διαβούλευση, ΚΥΑ με θέμα την καθιέρωση «ΣΗΜΑΤΟΣ ΕΠΙΣΚΕΨΙΜΩΝ ΕΛΑΙΟΤΡΙΒΕΙΩΝ». Το εν λόγω κείμενο βρίσκεται ακόμα σε διαδικασία εξέτασης και από το συναρμόδιο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.

Λέσχη Φίλων Ελαιολάδου & Ελιάς “ΦΙΛΑΙΟΣ”