Η ΕΛΛΑΙΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΑΤΕΝΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ 2050
3 Οκτωβρίου, 2022
ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟΥ ΤΗΣ BLÄUEL
3 Οκτωβρίου, 2022
Γιώργος Ζακυνθινός
Καθηγητής Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής & τ. Καθηγητής και Πρόεδρος του Τμήματος Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
Από πότε ένα διατρητής ποικιλίας αλλάζει το όνομα κατά το δοκούν ή του το υπαγορεύουν;
Έννοιες Ορισμοί
Για να χαρακτηριστεί ένα προϊόν ως ΠΟΠ, θα πρέπει αποδεδειγμένα να είναι παραδοσιακό προϊόν συγκεκριμένης γεωγραφικής προέλευσης. Ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός 1151/12, Άρθρο 3 ορίζει ως «παραδοσιακό» κάτι που αποδεδειγμένα χρησιμοποιείται για περίοδο που επιτρέπει τη μετάδοση μεταξύ γενεών (τουλάχιστον 30 έτη), όπως ακριβώς η παραδοσιακή «ΕΛΙΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ» ή «KALAMATA OLIVES» στα Αγγλικά.
Ο όρος «KALAMATA OLIVES», δηλαδή ελιά Καλαμάτας στα Ελληνικά, χρησιμοποιείτο παραδοσιακά μόνο στην περιοχή της Μεσσηνίας (και πουθενά αλλού τόσο στην Ελλάδα όσο και στον κόσμο ολόκληρο) από το 1900. Η αναγκαιότητα χρήσης του όρου «KALAMATA OLIVES», προέκυψε λόγω των εξαγωγών από το λιμάνι της Καλαμάτας και έγινε γνωστός λόγω των Μεσσήνιων παραγωγών, Μεσσήνιων τυποποιητών, Μεσσήνιων εξαγωγέων και Μεσσήνιων ομογενών, εφόσον την εποχή εκείνη μόνο στην περιοχή Μεσσηνίας υπήρχε παραγωγή του προϊόντος αυτού και παραδοσιακά το προϊόν έπαιρνε την ονομασία του τόπου παραγωγής.
Η επίκληση του άρθρου 42 και συμπαιγνία
Ερμηνεύοντας τον ΚΑΝΟΝΙΣΜΟ 1151/12 Άρθρο 42, επιτρέπει τη χρήση καταχωρισμένης ονομασίας ΠΟΠ ως γενικό όρο για χρήση σε ομοειδή προϊόντα μη ΠΟΠ, εφόσον ο όρος αυτός είναι κοινός ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΠ, π.χ. ονομασία ποικιλίας. Για το θέμα αυτό υπάρχει ξεχωριστή γνωμάτευση για τη χρήση του όρου ΚΑΛΑΜΑΤΑ ως ονομασία ποικιλίας ελιάς που καταδεικνύει το λάθος μιας τέτοιας ενέργειας.
Στη περίπτωση όμως της ελιά ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ, ο όρος ΚΑΛΑΜΑΤΑ πρώτα καταχωρίστηκε ως ονομασία ΠΟΠ και επομένως απολάμβανε την πλήρη προστασία του Άρθρου 13 ΚΑΝ 1151/12. Σε καταστρατήγηση του ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ 1151/12 Άρθρο 13.2 η Υ.Α. Αποστόλου (22 χρόνια μετά την καταχώρηση ΠΟΠ) και η συγκάλυψη από τον σημερινό κ ΥΠΑΑΤ προσπάθησαν να μετατρέψουν τον προστατευόμενο όρο ΚΑΛΑΜΑΤΑ σε συνώνυμο ποικιλίας, ώστε να επικαλεστούν κάποιοι το άρθρο 42 του ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ 1151/12 και να χρησιμοποιούν τον όρο αυτό υπό τις εξής προϋποθέσεις:
- Ο κανονισμός 1151/12 δεν εμποδίζει τη διάθεση στην αγορά προϊόντων των οποίων η επισήμανση περιλαμβάνει ονομασία ή ένδειξη, προστατευόμενη ή δεσμευμένη βάσει συστήματος ποιότητας που περιγράφεται στον τίτλο II, III ή IV, η οποία περιέχει ή συνίσταται στην ονομασία φυτικής ποικιλίας ή φυλής ζώων, εφόσον πληρούνται οι εξής προϋποθέσεις:
α) το εν λόγω προϊόν περιέχει τη συγκεκριμένη ποικιλία ή φυλή ή προέρχεται από αυτήν·
β) δεν παραπλανώνται οι καταναλωτές
γ) η χρήση της ονομασίας της ποικιλίας ή φυλής δεν συνιστά αθέμιτο ανταγωνισμό·
δ) η χρήση δεν συνιστά εκμετάλλευση της φήμης της προστατευόμενης ένδειξης· και
ε) στην περίπτωση του συστήματος ποιότητας που περιγράφεται στον τίτλο II, η παραγωγή και εμπορία του προϊόντος είχαν εξαπλωθεί πέραν των ορίων της περιοχής προέλευσης πριν από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης καταχώρισης της γεωγραφικής ένδειξης.
- Προκειμένου να οριοθετηθούν ακριβέστερα τα δικαιώματα και οι ελευθερίες των επιχειρήσεων του διατροφικού κλάδου να χρησιμοποιούν την ονομασία φυτικής ποικιλίας ή φυλής ζώων που αναφέρεται στην παράγραφο 1 του άρθρου 42 Καν. 1151/12 ανατίθεται στην Επιτροπή η εξουσία να εκδίδει κατ’εξουσιοδότηση πράξεις, σύμφωνα με το άρθρο 56, όσον αφορά κανόνες για τον προσδιορισμό της χρήσης των ονομασιών αυτών. (ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΓΙΝΕΙ ΠΟΤΕ).
Οπότε ο όρος KALAMATA OLIVES με την ονοματοδοσία από του πρώην και νυν ΥΠΑΑΤ μετατρέπεται σε συνώνυμο ποικιλίας, άρα κοινό όρο προς χρήση και πληροί τις ανωτέρω προϋποθέσεις.
Για την ονοματοδοσία αναρωτιέται κανείς πως υποτιθέμενοι διατρητές μιας ποικιλίας αγνώστου ταυτότητας δημιουργού και μη προστατευόμενης(UPOV) μπορεί να της αλλάζουν όνομα κατά το δοκούν.
Αλλωστε σε προγενέστερο χρόνο ο ΥΠΑΑΤ, κος Σκανδαλίδης, έχει ήδη γνωματεύσει το 2010 για το θέμα αυτό ως κάτωθι:
«η ονομασία “Ελιά Καλαμάτας” δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ελιές ποικιλίας Καλαμών που παράγονται εκτός της οριοθετημένης γεωγραφικής ζώνης … οι Κοινοτικοί κανονισμοί, στην προκειμένη περίπτωση, απαιτούν ομοιογένεια της γεωγραφικής ζώνης ως προς τα ιδιαίτερα εκείνα χαρακτηριστικά του φυσικού και ανθρώπινου περιβάλλοντος που καθορίζουν την ιδιαίτερη ποιότητα του τελικού προϊόντος, κάτι που δεν φαίνεται να ισχύει για περιοχές, όπως η Μεσσηνία και η Αιτωλοακαρνανία. Η χρήση και μόνον της ποικιλίας Καλαμών δεν μπορεί να αποτελέσει επιχείρημα για την επέκταση της ζώνης, εκτός των άλλων και για τον λόγο ότι η ίδια ποικιλία καλλιεργείται ευρέως και σε άλλες περιοχές και μάλιστα εκτός Ελλάδος. Όσον αφορά τη χρήση του όρου ‘Ελιά Καλαμών’, η προβολή του ως κυρίαρχο στοιχείο της ετικέτας ενός προϊόντος που παράγεται εκτός της οριοθετημένης γεωγραφικής ζώνης, αποτελεί υπαινιγμό της ΠΟΠ [‘Ελιά Καλαμάτα’] και εκμετάλλευση της φήμης της και αντιβαίνει στην νομοθεσία. Παρόλα αυτά δεν μπορεί να παρεμποδιστεί μια συμπληρωματική ένδειξη που πληροφορεί τον καταναλωτή ότι το προϊόν του προέρχεται από την ποικιλία ‘Καλαμών’, δεδομένου ότι στον Εθνικό μας κατάλογο ποικιλιών η ονομασία της συγκεκριμένης ποικιλίας είναι ‘Καλαμών’. Σε κάθε περίπτωση, η ένδειξη ‘ποικιλίας Καλαμών’ στην επισήμανση ενός προϊόντος που δεν πληροί τις προδιαγραφές της ‘Ελιάς Καλαμάτας’ ΠΟΠ, θα πρέπει να χρησιμοποιείται με τέτοιο τρόπο, ώστε και σε συνδυασμό με τις υπόλοιπες ενδείξεις της ετικέτας, να μην παραπλανάται ο καταναλωτής ως προς την καταγωγή του προϊόντος και να μην επιχειρείται εκμετάλλευση της φήμης της καταχωρισμένης ονομασίας …»
Ο όρος «Kalamata» ως συνωνύμου φυτικής ποικιλίας προσκρούει στο άρθρο 2 του Κανονισμού ΕΚ 637/2009, το οποίο ορίζει ότι «στην περίπτωση … ονομασίας προέλευσης γεωργικών προϊόντων και τροφίμων ως προγενέστερου δικαιώματος τρίτου, μια ονομασία ποικιλίας στο έδαφος της Κοινότητας θεωρείται ότι αποκλείεται όταν η ονομασία της ποικιλίας παραβαίνει τόσο σύμφωνα με το άρθρο 13 του Κανονισμού ΕΚ 510/2006 όσο και επικυρωμένου νέου Κανονισμού ΕΕ 1152/2012.
Η κερκόπορτα άνοιξε
Αποτέλεσμα, της νέας απόφαση και του ΦΕΚ που εκδόθηκε πέραν από την εκμετάλλευση της φήμης της ΠΟΠ «Ελιά Καλαμάτα» από παραγωγούς ελιάς ποικιλίας «Καλαμών» εκτός των γεωγραφικών ορίων του Νομού Μεσσηνίας, ελιές από την Ευρώπη και κυρίως από τρίτες χώρες (Τουρκία, Αίγυπτο, Ν. Αμερική, Ν. Αφρική) να κυκλοφορούν με την εμπορική ονομασία «Kalamata Olives» ανταγωνιστικά στο καταχωρισμένο προϊόν ΠΟΠ «Ελιά Καλαμάτα[ς]». Οι ελιές αυτές εισάγονται στην Ευρώπη σε βάρος των Ελλήνων παραγωγών, και κυρίως των παραγωγών ΠΟΠ «Ελιά Καλαμάτας», σε σημαντικά χαμηλότερη τιμή. Είναι δε μη πιστοποιημένης ποιότητας, δεν ελέγχονται από αρμόδιες ευρωπαϊκές αρχές, προκαλούν σύγχυση και παραπλανούν καταναλωτές, καθόσον εκμεταλλεύονται τη φήμη του παραδοσιακού προϊόντος ΠΟΠ «Ελιά Καλαμάτα[ς]».